ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ - ΠΟΛΙΤΕΙΟΛΟΓΙΑ – ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΕΙΟΛΟΓΙΑ

Είναι η επιστήμη που μελετά την μορφή, την οργάνωση και την εξέλιξη των πολιτευμάτων ως νομικών και κοινωνικών φαινομένων.

ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Είναι το πολιτικό σύστημα οργάνωσης και άσκησης της εξουσίας σε μία χώρα με χωρίς Σύνταγμα ή με βάση το ισχύον Σύνταγμά της. Είναι και το σύστημα κανόνων δικαίου, στο οποίο ορίζεται ο ανώτατος φορέας της κρατικής εξουσίας ή ο κυρίαρχος («πηγή των εξουσιών») και τα βασικά στοιχεία σχηματισμού οργανικής συγκρότησης και λειτουργίας των εξουσιών του κράτους, όπως Δημοκρατία, Μοναρχία, Ολιγαρχία, Αριστοκρατία, Βασιλεία, Τυραννία, Δικτατορία κλπ.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι το πολίτευμα με διαφορετικές μορφές κατά κοινωνίες και ιστορικές περιόδους, σύμφωνα με το οποίο η πολιτική εξουσία πηγάζει από τον λαό και ασκείται προς όφελός του. Βασικές αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η Ισονομία, η Ισοπολιτεία, η Ισηγορία, η κατοχύρωση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων κλπ.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι το πολίτευμα, κατά το οποίο οι αποφάσεις λαμβάνονται απ’ ευθείας από τους πολίτες (τον Δήμο), χωρίς την μεσολάβηση παρένθετων προσώπων-αντιπροσώπων. Η οργάνωση δηλαδή της κοινωνίας των πολιτών που δεν θα χειραγωγούνται αλλά θα μετέχουν ενεργώς στα κοινά, που θα αποφασίζουν οι ίδιοι για την τύχη τους και θα ελέγχουν όσους ασκούν οποιαδήποτε εξουσία. Είναι η άμεση και συμμετοχική δημοκρατία με τους πολίτες σε πλήρη εγρήγορση[1].

ΕΜΜΕΣΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι η συνηθέστερη μορφή του σύγχρονου δημοκρατικού πολιτεύματος στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, κατά την οποία η πολιτική εξουσία ασκείται «δια του λαού» έμμεσα, μέσω αιρετών αντιπροσώπων κατά τα ισχύοντα Συντάγματα. Πρόκειται για μία μορφή πολιτεύματος που με τα χρόνια εξελίχτηκε σε ένα νόθο, φαύλο και άκρως διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, που οδήγησε τους λαούς στο χάος, στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική παρακμή.

ΜΙΚΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι μία μορφή πολιτεύματος αντιπροσωπευτικού τύπου, στο οποίο όμως υπάρχουν θεσμοί που επιτρέπουν στον λαό να ασκεί απευθείας πολιτική εξουσία σε ορισμένες περιπτώσεις π.χ. δημοψηφίσματα.

ΒΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι το δημοκρατικό πολίτευμα στο οποίο ο ανώτατος άρχοντας είναι ο Βασιλιάς.

ΑΒΑΣΙΛΕΥΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι το δημοκρατικό πολίτευμα στο οποίο ο ανώτατος άρχοντας  ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, εκλέγεται από τον λαό είτε άμεσα, είτε έμμεσα, από τους αντιπροσώπους του.

ΠΡΟΕΔΡΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι το Κοινοβουλευτικό δημοκρατικό πολίτευμα, στο οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται απ’ ευθείας από τον λαό και είναι το κεντρικό όργανο της εκτελεστικής εξουσίας, όπως στις ΗΠΑ και στην Γαλλία.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι το δημοκρατικό κοινοβουλευτικό πολίτευμα, στο οποίο κεντρικό όργανο της εκτελεστικής εξουσίας είναι η Κυβέρνηση που εξαρτάται από την εμπιστοσύνη της Βουλής, ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται από την Βουλή και δεν ασκεί ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες, όπως π.χ. στην Ελλάδα.

ΛΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ήταν τα καθεστώτα των χωρών της ΕΣΣΔ και της Ανατολικής Ευρώπης, τα οποία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κυβερνούσαν τα κομμουνιστικά κόμματα.

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Είναι ο κρατικός οργανισμός που αποτελείται από περισσότερες της μίας πολιτείες, τις οποίες διοικεί Κεντρική – Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, όπως π.χ. στη Γερμανία.

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΜΠΑΝΑΝΑΣ Ή ΜΠΑΝΑΝΙΑΣ

Τριτοκοσμική συνήθως χώρα με δικτατορική ή κατ’ επίφαση «Δημοκρατία», με εκτεταμένη παρέμβαση του ξένου παράγοντα στα εσωτερικά της.

ΜΟΝΑΡΧΙΑ

Είναι το πολίτευμα κατά το οποίο ανώτατο πολιτειακό όργανο είναι ένα φυσικό πρόσωπο (Μονάρχης), Βασιλιάς ή Αυτοκράτορας που διαδέχεται κληρονομικά το προηγούμενο και το οποίο ασκεί την εξουσία με ή χωρίς περιορισμούς.

Διακρίνεται στις :

α) ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ στην οποία ο Μονάρχης ασκεί την εξουσία χωρίς να δεσμεύεται από Σύνταγμα, αλλά σύμφωνα με την απόλυτη θέλησή του.

β) ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ – ασύδοτη – στην οποία το Μοναρχικό καθεστώς βασίζεται στην αντίληψη ότι ο Μονάρχης έχει οριστεί από τον Θεό να κυβερνά τον λαό.

γ) ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ στην οποία οι διατάξεις του Συντάγματος στην άσκηση της εξουσίας του Μονάρχη, η πολιτική παρουσία του οποίου μπορεί να είναι έως και συμβολική.

Στην Ελλάδα η περίοδος από το 1833-1843 χαρακτηρίζεται πολιτειολογικά ως περίοδος της απολύτου Μοναρχίας, με τον Βασιλιά Όθωνα να ασκεί επί των Ελλήνων εξουσία απόλυτου (ελέω Θεού) Μονάρχη. Η περίοδος 1843-1862, χαρακτηρίζεται ως περίοδος Συνταγματικής Μοναρχίας, γιατί ο Όθωνας κυβέρνησε την Ελλάδα με το Σύνταγμα της Εθνικής Συνέλευσης του 1843 και η περίοδος 1863, με την ενθρόνιση του Βασιλιά Γεωργίου του Α΄ της δυναστείας των Γλύξμπουργκ (Δανία) μέχρι τον θάνατό του το 1913, διανύουμε την περίοδο της Συνταγματικής Βασιλείας.

Ο Γεώργιος ο Α΄ παραβίαζε κι αυτός το Σύνταγμα αλλά ποτέ με την προκλητικότητα του Όθωνα. (Βλέπετε : ΠΑΝΟΥ ΚΡΙΚΗ,  «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1975», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ 2008.

ΒΑΣΙΛΕΙΑ

Είναι μία μορφή της Μοναρχίας, στην οποία ο ανώτατος άρχων του κράτους είναι ισόβιος και κληρονομικός και που ασκεί την εξουσία είτε με απόλυτο τρόπο, είτε σύμφωνα με το Σύνταγμα:

ΒΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Στην Βασιλευομένη Συνταγματική Δημοκρατία ο Βασιλιάς είτε βασιλεύει και κυβερνά – όπως στην Ελλάδα μέχρι το 1967 –, είτε έχει συμβολικό χαρακτήρα, βασιλεύει, αλλά δεν κυβερνά, όπως στην Αγγλία, Δανία, Βέλγιο, Ισπανία κλπ. 

ΤΥΡΑΝΝΙΑ

Είναι ο απολυταρχικός και δεσποτικός τρόπος διακυβέρνησης μιας χώρας. Είναι ένα είδος πολιτεύματος που ήκμασε στην αρχαία Ελλάδα και την κάτω Ιταλία. Όταν ένα πρόσωπο γινόταν ηγέτης του Δήμου – πολίτης κράτους –, με ολιγαρχικό πολίτευμα και αφού ανερχόταν στην εξουσία, κυβερνούσε τον Δήμο με απόλυτο και ενίοτε βίαιο τρόπο. Αναφέρεται η τυραννία του Πεισίστρατου και των Τριάκοντα τυράννων στην Αθήνα, του Περίανδρου της Κορίνθου, ενός εκ των επτά σοφών της Αρχαιότητας και των Ιέρωντος Α΄ και Ιέρωντος Β΄ τυράννων των Συρακουσών.

              ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ

Είναι το πολίτευμα μιας χώρας, κατά το οποίο η εξουσία και η διακυβέρνηση ασκείται από λίγα μόνον πρόσωπα ή από μία κυρίαρχη κοινωνικοπολιτική τάξη και κατ’ επέκταση, η καταχρηστική άσκηση της εξουσίας εκ μέρους μιας μικρής ομάδας ατόμων, τα οποία αποβλέπουν κυρίως στο προσωπικό τους συμφέρον και όχι στο κοινό όφελος. Αρχικά η Ολιγαρχία ευδοκίμησε σε πολλές πόλεις της Ελλάδος κατά την αρχαιότητα, όπως για παράδειγμα στην Σπάρτη, όπου το ολιγαρχικό της πολίτευμα κατόρθωσε να διατηρήσει την εξουσία για πολλούς αιώνες.

               ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

Ο όρος σημαίνει η «Κυριαρχία των αρίστων», δηλαδή ένα πολίτευμα που επικράτησε κατά την αρχαιότητα και κατά το οποίο κυβερνούν οι άριστοι, δηλαδή αυτοί που κατάγονται από ευγενείς προγόνους ή διακρίνονται για την αξία και την σοφία τους και το οποίο ο Αριστοτέλης αντιδιαστέλλει στην Ολιγαρχία, όπου κυβερνούν μεν ολίγοι, αλλά με κριτήριο τον πλούτο που διαθέτουν. Στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα, αναγνωρίζεται ως η ιδεώδης μορφή πολιτικής διάρθρωσης του κράτους, το οποίο θα έπρεπε να κυβερνάται από τους φιλοσόφους.

               ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

Είναι το καθεστώς που προκύπτει μετά από βίαιη κατάληψη της εξουσίας (συνήθως κατόπιν πραξικοπήματος), η οποία ασκείται από ένα ή περισσότερα πρόσωπα κατά παράβαση του Συντάγματος και των κανόνων του Δικαίου, όπως κατάργηση των ατομικών ελευθεριών, των πολιτικών δικαιωμάτων, απαγόρευση της αντιπολίτευσης, λογοκρισία, στρατοδικεία, εξορίες κλπ. Στην Ελλάδα είναι γνωστές τρεις δικτατορίες: α) του Πάγκαλου (1924), β) η Δικτατορία του Βασιλιά Γεωργίου του Β΄ και του Μεταξά (1936) και γ) η Δικτατορία των Συνταγματαρχών του 1967.

               ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ο όρος ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ που χρησιμοποιούν πολλοί ιστορικοί είναι αδόκιμος και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, γιατί, ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ είναι το σύνολο των ιστορικών γεγονότων που συμβαίνουν σε μια οργανωμένη κοινωνία, κυρίως όταν ένα τμήμα της, μικρό ή μεγάλο λαός ή στρατός εξεγείρεται με σκοπό να καταλάβει την εξουσία και να πραγματοποιήσει ριζικές αλλαγές (πολιτικές, κοινωνικές, κλπ).

Επίσης, η  επανAσταση επιδιώκει να επιβάλει ριζικές αλλαγές και στο σύστημα διακυβέρνησης μιας χώρας. Οι επαναστάται έχουν ως σκοπό την ανατροπή του πολιτεύματος, του Συνταγματικού συστήματος, την εξάλειψη εγγενών στοιχείων που εμποδίζουν την πρόοδο ενός έθνους, ενός λαού. Πολλά δραματικά πολιτικά γεγονότα του 20^ου αιώνα χαρακτηρίζονται από πολλούς Έλληνας συγγραφείς ως επαναστάσεις. Για παράδειγμα το πραξικόπημα των Αξιωματικών του 1909, γνωστό ως «ΓΟΥΔΙ», χαρακτηρίζεται από πολλούς σαν επανάσταση, ενώ ήταν ένα καθαρό στρατιωτικό πραξικόπημα, διότι δεν απέβλεπε στην μεταβολή του Συνταγματικού πλαισίου. Πραξικόπημα μεγάλο και απάτη και όχι ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ήταν το κίνημα των στρατιωτικών το 1967,  γιατί ανέτρεψε την υπάρχουσα πολιτική κατάσταση, παραβίασε το Σύνταγμα, περιόρισε τις λαϊκές ελευθερίες, σφετερίστηκε την εξουσία δι’ ίδιον όφελος και ποτέ δεν έτυχε της ντε φάκτο αναγνωρίσεως από τον λαό. (Βλέπε ΠΑΝΟΥ ΚΡΙΚΗ : ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ).

             ΚΙΝΗΜΑ

ΚΙΝΗΜΑ είναι η ομαδική ανατρεπτική και βίαιη ενέργεια, ανατρεπτική κίνηση, συνήθως στρατιωτικών που στρέφεται εναντίον της νόμιμης εξουσίας και αποσκοπεί στην βίαιη  κατάληψή της ή στον επηρεασμό της πολιτικής ζωής του τόπου. Από το 1843 και μέχρι το 1974 οι στρατιωτικές εξεγέρσεις, οι στάσεις και τα Κινήματα των στρατιωτικών υπερβαίνουν τα τριάντα.

             ΣΤΑΣΗ – ΑΝΤΑΡΣΙΑ – ΕΞΕΓΕΡΣΗ

Είναι λέξεις παρεμφερείς με παραπλήσια σημασία. Πρόκειται για μαζική και δυναμική κινητοποίηση συνήθως ενόπλων δυνάμεων εναντίον οποιασδήποτε αρχής με χαρακτήρα τοπικό. Πολλές φορές πρόκειται και για την οργανωμένη εκδήλωση ανυπακοής και απειθαρχίας στο στράτευμα και σε πολιτικές και κοινωνικές σχέσεις.

             ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ

ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ είναι η αιφνιδιαστική ενέργεια μιας κυβέρνησης ή ενόπλων στρατιωτικών τμημάτων που ανατρέπει βίαια την υπάρχουσα πολιτική κατάσταση μιας χώρας, παραβιάζει το Σύνταγμα, περιορίζει λαϊκές ελευθερίες και σφετερίζεται την εξουσία. Αιφνιδιαστική, βίαιη, δόλια και παράνομη ενέργεια.

ΧΟΥΝΤΑ

Είναι η ομάδα πολιτικών και στρατιωτικών που καταλαμβάνουν την εξουσία με πραξικόπημα και επιβάλλουν με την βία και την δύναμη των όπλων ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς. Το χουντικό καθεστώς ενεργεί αυταρχικά και δεν λαμβάνει υπ’ όψη την λαϊκή βούληση. Η χούντα των στρατηγών της Αργεντινής, της Βενεζουέλας, των Συνταγματαρχών της Ελλάδας.

             ΠΡΟΝΟΥΝΤΣΙΑΜΕΝΤΟ

Είναι η ανατρεπτική στάση στρατιωτικών, εναντίον πολιτικών κυβερνήσεων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.

[1] Περισσότερα: Βλέπετε ΠΑΝΟΥ ΚΡΙΚΗ «Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ».